تقویم: دور انديشي و تدبير امام حسين در شب عاشورا

امام حسين علیه‌السلام پس از اطمينان از عدم حمله دشمن در عصر روز نهم محرم و در شب عاشورا، فرصتي يافت تا با يارانش به گفتگو پرداخته و امور سپاه را تنظيم و به عبادت و تهجد خود بپردازد و براي روز بعد، خود را از هر جهت آماده نمايد. در اين جا وقايع شب عاشورا را فهرست‌وار به استحضار مي‌رسانيم:

• 1- خطبه امام حسين علیه‌السلام

امام حسين علیه‌السلام در شامگاه روز تاسوعا، يارانش را در خيمه‌اي بزرگ گردآورد و براي آنان خطبه‌اي خواند و در بخشي از آن فرمود:

اما بعد، من ياراني باوفاتر و بهتر از اصحاب خود سراغ ندارم و خويشاونداني نيكوكارتر و به حقيقت نزديكتر از خويشاوندان خود نمي شناسم، خدا شما را از جهت من، پاداش نيك عطا فرمايد. ياران من! بدانيد يك امشب، بيشتر در اين جهان بسر نخواهيم كرد و فردا از دست اين مردم، جان به سلامت نخواهيم برد. من به شما اجازه مي‌دهم كه همگي از اين سرزمين بيرون رويد و من بيعت خود را از شما برداشتم و اينك شب تاريك است و شما مي‌توانيد با كمال آسودگي خود را از چنگال دشمن برهانيد.

پس از سخنان آن حضرت، حاضران در مجلس از جمله برادران، فرزندان، برادرزادگان و عموزادگان آن حضرت، يكي پس از ديگري داد سخن داده و عرض كردند كه ما هرگز چنين نخواهيم كرد و تا زنده‌ايم، تو را تا آخرين قطره خونمان ياري خواهيم نمود.

پيش از همه، برادرش حضرت عباس علیه‌السلام سخن گفت و وفاداري و پايداري خويش را ابراز داشت. سپس ساير ياران امام حسين علیه‌السلام به وي اقتدا كرده و هر كدام به نوعي وفاداري خويش را اعلام كردند و از تنها گذاشتن آن حضرت و رفتن از سرزمين كربلا امتناع نمودند.

• 2- سفارش امام حسين علیه‌السلام به خواهرش زينب كبري سلام الله علیها

حضرت زينب سلام الله علیها هنگامي كه متوجه حالات امام حسين علیه‌السلام گرديد و يقين حاصل كرد كه وي از دنيا قطع اميد كرد و آماده لقاي الهي شده است، بسيار نگران و سراسيمه شد و به نزد آن حضرت رفت و عرض كرد:

اي كاش مرگ مرا درمي‌يافت و به زندگي‌ام پايان مي‌داد و من شاهد چنين روزي نبودم. امروز گويا مادرم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، پدرم حضرت امام علی علیه‌السلام و برادرم امام حسن مجتبي علیه‌السلام از دنيا رفته‌اند. اي يادگار گذشتگان و سرپرست بازماندگان! تو چرا؟

امام حسين علیه‌السلام خواهرش را دلداري داد و به وي فرمود: خواهرم! متوجه باش كه شيطان، حلم و بردباريت را از تو نربايد. خواهرم! آرام باش و از خدا بپرهيز و به اراده او خوشنود باش و بدان كه اهل زمين مي‌ميرند و آسماني‌ها باقي نمي‌مانند و غير خدا هر چه هست، از بين مي‌رود و جز ذات پاك باري تعالي كه موجودات را آفريد و مردم را مبعوث مي‌سازد و يكتاي بي‌همتا است، هيچ چيز ديگري برقرار نخواهد ماند. جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله، پدرم، مادرم و برادرم كه از من بهتر بودند، همگي رفتند. بر من و هر مسلماني لازم است از آنان پيروي كرده و به راه آنان برويم.

آن حضرت، با بياني شيوا و آرام‌بخش، خواهرش را تسلي داد و بر قوه صبر و حلمش افزود و براي هميشه وي را آرام نمود.

• 3- تنظيم امور خيمه‌گاه

امام حسين علیه‌السلام كه تجربيات ارزنده‌اي از نبرد با دشمنان داشت، با همان ياران اندك خود، تمام جوانب جنگ و دفاع بايسته را ملحوظ مي‌داشت و از پيش براي آن تصميمات لازم را اتخاذ مي‌كرد.

آن حضرت، براي دفاع بهتر و روان‌تر در برابر تهاجم احتمالي دشمن، دستور داد كه خيمه‌ها را به يكديگر نزديك كرده و با طناب‌هاي محكم آن‌ها را به هم پيوند دهند و در اطراف خيمه‌ها خندقي حفر كرده و آن‌ها را از خار و هيزم انباشته كنند، تا در هنگام هجوم دشمن از سه طرف آنان را با خندق‌هايي شعله‌ور مواجه كرده و از يك طرف با نيروهاي تدافعي خويش در برابر دشمن ايستادگي كنند.

اين تصميم و تدبير آن حضرت، بسيار اثربخش و كارساز بود. زيرا بارها دسته‌هايي از اراذل و گروه‌هاي جنايت پيشه سپاه عمر بن سعد، قصد هجوم به خيمه‌گاه امام حسين علیه‌السلام را نمودند ولي با انبوهي از آتش مواجه شده و از ادامه كار خود منصرف گرديدند.

• 4- عبادت و تهجد

شب عاشورا به عنوان آخرين شب زندگاني امام حسين علیه‌السلام و ياران وفادارش، براي آنان بسيار باارزش و مغتنم بود. آنان از اين شب، بيشترين و بهترين بهره‌هاي معنوي و عرفاني را تحصيل كرده و تا بامدادان روز عاشورا به راز و نياز، مناجات، نماز و قرائت قرآن پرداختند و روح و روان خود را با تهجد و شب زنده‌داري صيقل داده و براي شهادت در راه خدا آماده كردند.

پانویس

منابع

موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام

منابع بیشتر:

وقایع الایام شیخ عباس قمی، 10 محرم.